Wystawa stała - "SZTUKA POLSKA XVII - XIX W." [Wrocław]
Galeria Sztuki Polskiej XVII-XIX w. mieści się na II piętrze w zachodnim skrzydle gmachu Muzeum Narodowego we Wrocławiu. Historia zgromadzonej tu kolekcji – w większości obrazów olejnych – nie jest długa. Wiąże się z przekazaniem przez władze ukraińskie do Wrocławia w lipcu 1946 r. dwóch grup dzieł wyselekcjonowanych ze zbiorów muzealnych Lwowa i Kijowa. Zespół lwowski liczył 287 obrazów i rysunków, co stanowiło ok. 1/9 całości dawnych lwowskich zasobów malarstwa polskiego. Znalazły się tu cenne prace pochodzące z Muzeum im. Lubomirskich (założonego w 1823 r.) oraz z lwowskiej Biblioteki im. Baworowskiego. Najwięcej dzieł wybrano dla Wrocławia z Galerii Narodowej miasta Lwowa, dawnej Galerii Miejskiej (założonej w 1907 r.) oraz z kolekcji o profilu historycznym Muzeum Narodowego im. Króla Jana III (założonego w 1908 r.).
Wśród portretów przekazanych jako dary i depozyty Muzeum im. Króla Jana III były zarówno obrazy staropolskie, np. Portret Stanisława Herakliusza Lubomirskiego, jak i prace lwowskich malarzy XIX w. – Karola Schweikarta, Józefa Reichana, Jana Józefa Grottgera, Marcina Jabłońskiego. Do Wrocławia trafiły też m.in. cenne cykle Jana Matejki i Wojciecha Kossaka oraz obraz Wierusza Kowalskiego należące do zbiorów Bolesława Orzechowicza przekazanych w roku 1919 Muzeum im. Króla Jana III. Cenne eksponaty zawdzięcza wrocławska kolekcja również przedwojennym lwowskim zbiorom prywatnym: Dzieduszyckich, kolekcji Konstantego Brunickiego, zbiorom Jerzego Dunin-Borkowskiego oraz części lwowskiej obrazów należących do Leona Pinińskiego. Ze zdeponowanych w Muzeum Lubomirskich we Lwowie w 1939 r. kolekcji prywatnych do Wrocławia trafiły obrazy z kolekcji Ordynacji Przeworskiej Lubomirskich, z kolekcji Gołuchowskich, kolekcji Rostworowskich, Rozwadowskich, Sozańskich, Zaleskich, Zofii Tustanowskiej i Jadwigi Witkowskiej-Lenczowskiej.
Zespół kijowski składał się z dzieł podarowanych Wrocławiowi przez Muzeum Sztuki Zachodniej, Muzeum Sztuki Rosyjskiej i Muzeum Sztuki Ukraińskiej. Zawierał 180 prac polskich twórców, dzieła różnej klasy artystycznej, większość pochodziła z dawnych szlacheckichi magnackich siedzib kresowych. Są to cenne portrety z XVII i XVIII w. Mniszchów i Wiśniowieckich z zamku w Wiśniowcu, Kamieńskich z kościoła w Krzemieńcu, Portret Jana III z ryngrafem oraz obrazy m.in. Pitschmanna, Franciszka Lampiego, Hadziewicza, Kostrzewskiego, Gersona, Ruszczyca i Krzyżanowskiego.
Oba zespoły (lwowski i kijowski), mimo upływu ponad pięćdziesięciu lat działalności kolekcjonerskiej wrocławskiego muzeum, uzupełniających zakupów, depozytów i przyjmowanych darów – nadal są trzonem zbiorów wrocławskich. Stała ekspozycja sztuki polskiej została otwarta w lipcu 1948, kiedy udostępniono mieszkańcom Wrocławia Galerię Malarstwa Polskiego od XVIII do XX wieku. Wzbogacenie kolekcji (m.in. pojawienie się w niej dzieł z XVII stulecia), powiększenie przestrzeni wystawienniczej i zmiana koncepcji wystawy sztuki polskiej – spowodowały konieczność kompleksowej przebudowy galerii w latach 1963, 1976, 1988. Ekspozycja, na której wystawiono ponad 270 zabytków pochodzących z XVII, XVIII i XIX w., zaaranżowana na nowo w 1994 r. cieszy się dużym zainteresowaniem i uznaniem publiczności odwiedzającej muzeum. Obok dominującego malarstwa olejnego są tu także prace akwarelowe, pastele, oraz – pokazywane co pewien czas – rysunki. Na Galerię Sztuki Polskiej trafiły też mniej liczne rzeźby (prace Guyskiego, Brodzkiego, Kurzawy, Szymanowskiego, Ostrowskiego), a także zabytki należące do różnych dziedzin rzemiosła artystycznego.
Wrocławska kolekcja sztuki polskiej XVII-XIX w. powstała z chęci symbolicznego zadośćuczynienia za straty, które poniosła rodzima kultura podczas drugiej wojny światowej. Mimo stosunkowo skromnych rozmiarów, zbiór zawiera bezcenne dzieła zarówno malarzy działających na południowo-wschodnich kresach dawnej Rzeczpospolitej (Leopolski, Schweikart, Jabłoński), jak i artystów związanych z ważnymi dla sztuki narodowej ośrodkami (Lwów, Wilno, Kraków, Warszawa). Kolekcja ukazuje rozwój sztuki polskiej w różnych aspektach. Liczne wypożyczenia poszczególnych eksponatów na krajowe i zagraniczne wystawy sztuki polskiej świadczą o dużym znaczeniu tego zbioru dla pełnego zilustrowania barwnego pejzażu kultury polskiej czasów nowożytnych.
tekst: Iwona Gołaj, Grzegorz Wojturski, Muzeum Narodowe we Wrocławiu. Przewodnik, wyd. Muzeum Narodowe we Wrocławiu 2006.
